Atlantic Council Dünya Enerji Merkezi ortağı, hidrokarbon uzmanı Haralambos Ellinas, 24 Kasım 2020’de düzenlenen 16’ncı Economist Zirvesi’ni değerlendirerek, Doğu Akdeniz doğal gazının uluslararası piyasalara ihraç edilemeyeceği, EastMed hattının da ticari açıdan sürdürülebilir olmadığı dolayısıyla yeni bir enerji modeline ihtiyacını güçlendirdiğine dikkat çekti.
Ellinas, Politis’te yayımlanan makalesinde, Economist zirvesinde Rum Enerji Bakanı Nataşa Pilidu’nun, “Afrodit” yatağından ilk doğal gaz üretiminin 2025’e kadar başlayacağını, Güney Kıbrıs’ın böylece önemli bir LNG oyuncusu olacağını, şirketlerin bölgedeki sondaj programlarına 2021’in ikinci yarısına kadar yeniden başlamayı hedeflediklerini söylediğini hatırlattı, ancak bunun aşırı iyimserlik olduğuna dikkat çekti.
Ellinas’a göre Total’in Kuzey Afrika başkan yardımcısı Romaric Roignan, uluslararası petrol şirketlerinin daha çok zamana ihtiyaç duyabileceğini, koronavirüs pandemisinin ikinci dalgasının devam ettiğini ve sondaj programlarına devam etmeyi, hazır olduklarında (2021 sonundan önce olması ümidiyle) gözden geçireceklerini söylediğine dikkat çekti. “İhracat gerekli ve zaruridir, ucuz Rus gazı ve ABD LNG’si ile rekabet edebilecek durumda olmalıdır” sözünü aktardı.
Bunun, düşük maliyetli üretim ve ihracat gerektirdiğine işaret eden Ellinas “meydan okumanın da burada olduğuna” işaret ederek Total’in halen 2050’ye kadar iklim nötralizasyonunu benimsediğini, faaliyetlerini gittikçe daha çok yenilenebilir enerji kaynaklarına çevirdiğini, petrol ürünü satışlarını da 2030’a kadar yüzde 30 azaltmayı planlığını belirtti.
Ellinas’a göre ENI şirketi de benzer istikamette ve CEO’su Claudio Descalzi Ekim ayında Atlantic Council’deki konferansta ENI’nin Paris Sözleşmesi’ne taraf olduğunu, 2050’ye kadar gaz salınımını yüzde 80 oranında azaltmayı planladığını, 2025’e kadar petrol ve doğal gaz üretimine devam edecek olmakla birlikte sonrasında temiz enerji girişimlerine yöneleceğini anlattı.
Ellinas’ın sorusu üzerine ENI’nin Doğu Akdeniz’de ilgi duyduğunu doğruladı ancak sondajlara başlayıp başlamayacağına ışık tutmadı, ihracatın sürdürülebilirliğini yorumlamadı ancak bölgedeki jeopolitik istikrarsızlığın büyük bir endişe yarattığına dikkat çekti.
Avrupa Komisyonu Başkan Yardımcısı Josep Borrell’in Özel Danışmanı Nathalie Tocci, Ekim ayındaki Energy Intelligence Forum’da “enerji, Doğu Akdeniz’deki gelişmelerin teşvik kolu değil ancak anlaşmazlıkları artırıyor. Türkiye doğal gazdaki ısrarını kendi hedeflerini talep için kullanıyor” ifadelerini kullandı.
Oxford Üniversitesi Enerji Bilimleri Enstitüsü Müdürü Jonathan Stem de Avrupa’da doğal gazın elektrik üretiminde savaşı yenilenebilir enerji kaynakları karşısında kaybettiğini, pahalı olması durumunda doğal gazın, diğer büyük tüketiciler olan Çin ve Güneydoğu Asya’da piyasa bulamayacağını, Doğu Akdeniz’de ise uluslararası piyasalara ihracat fırsatının kaybedildiğini, geleceğin bölgesel piyasalarda olduğunu söyledi.
Aramaların yeniden başlaması ve geliştirilmesi için bölgesel anlaşmazlıkların çözülmesi gerektiğine dikkat çeken Ellinas, Yunan Dışişleri Bakanı Dendias’ın “Türkiye faaliyetlerine devam ederse karşılıklı anlayış ümidi yoktur” sözünü hatırlattı, özetle şunları ekledi:
“Bölgedeki siyasiler dünya enerji sektöründeki gelişmeleri ya bilmiyor veya siyasi nedenlerle Doğu Akdeniz doğal gazı Avrupa’nın enerji güvenliğinin anahtarıdır görüşünü sürdürüyor. Bu böyle değil. AB’nin Doğu Akdeniz gazına ihtiyacı yoktur. Buna, EastMed doğal gaz boru hattı da dahildir. Bu hat öncelikli projeler listesine (PCI) sürdürülebilirliği doğru değerlendirilmeden alındı. Avrupa’daki doğal gaz fiyatlarının düşük olması ve 2050’ye kadar temiz enerjiye geçiliyor olması nedeniyle bu hat gerçekte ticari açıdan sürdürülebilir değildir.
Doğu Akdeniz’de doğal gaz, ticari değeri ve ihraç edilebilirliği göz ardı edilerek gittikçe daha çok siyasileştiriliyor. Yukarıda sıralananlar nedeniyle Doğu Akdeniz AB’ne doğal gaz ihraç edemez. Asya piyasaları da bir o kadar aşırı dolu ve fiyat açısından hassas. Kıbrıs’ın yeni bir enerji modeline ihtiyacı var.”
