Hamilelik, doğum süreci ve doğum sonrasında anneye fiziksel, duygusal ve bilgi desteği veren profesyonel kişilere doula deniyor. Kendisi de bir doula olan Zehra Ayça Aysen, profesyonelliğini ileri bir boyuta taşımış ve doğuma hazırlık eğitmeni bir kadın. Kendisiyle yapmış olduğum röportajı yayınlıyoruz.
Muazzez Gazihan KATİPOĞLU (KIBRIS GENÇ TV ÖZEL)
Zehra Ayça Aysen... İyi ki tanıdığım dediğim insanlardan biri o. Hamileliklerim döneminde kendisiyle tanışamadım, bunun üzüntüsünü zaman zaman yaşıyorum... Ama onu tanıdıktan sonra acaba bir daha mı hamile kalsam da onun o güzel yararlı bilgilerinden ben de birşeyler öğrensem demeden de edemiyorum :)
Melek gibi bir yüzü var,dinlenirici yatıştırıcı bir ses tonu... Anlattıklarıyla bir Peri Masalı dinlermişsiniz gibi...
Sevgili Zehra Uz. Klinik Psikoloğu, Hamile ve Doğum Psikoloğu, ayni zamanda Doğuma Hazırlık Eğitmeni & Doula kendisi. Benimle çok keyifli bir röportaj gerçekleştirdi. Eğitmenimiz, özel bir çaba sarf etmeden ortama canlılık ve neşe katabilen insanlardan. Pozitif enerjisiyle insanları anında rahatlatabilen, olumlu bir ruh haline sokabilen bir yapıya sahip. Herkesin farkında olmadığı, ama toplum için çok önemli bir iş yapıyor. Kendisi mutlu annelerin mutlu doğumlar yaparak dünyaya mutlu ve sağlıklı bebekler gelmesine vesile oluyor.
Sizi Tanıyalım… Doğuma Hazırlık Eğitmeni yolculuğunuz nasıl başladı ?
Yakın Doğu Üniversitesi’nin 2009 yılı Psikoloji bölümü mezunu ve 2012 yılı Klinik Psikoloji Yüksek Lisans programı mezunuyum. Mesleğimde ilk yıllarımı bireysel ve aile terapilerinin yanı sıra, engel grupları ve aileleri ile aktif çalışarak geçirdim. O dönemler annelerin doğumlarında yaşadıkları olumsuz pek çok faktörün çocuklar ve kendi yaşamları üzerinde ki travmatik sonuçlarını gözlemlememek mümkün değildi. Bu beni derinden etkileyen önemli bir konu oldu.
2011-2012 yıllarında bu konu ile ilgili neler yapılabilir diye birçok araştırma yapmış olsam da maalesef bu konu ile ilgili kapsamlı bir şekilde uzmanlaşacağım bir eğitim bulamıyordum. 2013 yılında en sonunda sevgili hocam Uz. Psikolog Neşe Karabekir’in okumuş olduğum bir makalesi ile birlikte İstanbul Doğum Akademisi ile tanıştım ve Doğum Psikologu, Doğuma Hazırlık Eğitmeni ve Doula olma yolundaki ilk adımlarımı attım.
Eğitimler ve stajlarla beraber yaklaşık iki yıl süren bu eğitim macerasından sonra 2015 yılında Kıbrıs’ta ilk ve tek olan “do&bem” Doğuma ve Bebeğe Hazırlık Merkezini kurdum.
Şimdi size ne denir? Doğum destekçisi, Doğuma Hazırlık Eğitmeni? Doula mı denir? Aslında önce bir buradan başlayalım. Doula nedir?
Aslında hepsi. "Doula" anneye ve ailesine doğumdan önce, doğum sırasında duygusal, fiziksel ve bilgi açısından destek sağlayan bu konuda eğitimli profesyonellere denir. Doula bir sağlık çalışanı, bir ebe veya bir hemşire değildir.Doula’lar genel hastane prosedürlerinin uygulanması ve müdahalelerinin olduğu zamanlarda bunların doğum yapan kadınlar ve bebekleri üzerindeki etkilerini anlamak üzere eğitim almış kişilerdir. Ancak bu bilgiyi önerilen müdahalelere karşı objektif bir bakış açısıyla sadece anneleri ve ailelerini desteklemek için kullanırlar.
Doulanın doğum esnasında görevleri nelerdir?
Doula’ nın en temel görevi doğum yapan kadının ihtiyaç duyduğu kutsal ve mahrem alanı korumaya yardımcı olmaktır.
Bunun yanında;
• Anneye ruhsal ve fiziksel destek verip onu cesaretlendirir.
• Genel hastane prosedürlerini anlamanıza ve bilinçli kararlar vermenize yardımcı olur.
• Doğumunuzla ilgili planlarınızı yaparken sizi seçenekleriniz hakkında bilgilendirir ve seçimlerinizi destekler.
• Anneye doğum dalgalarıyla daha kolay başa çıkması için nefes teknikleri, ilaç dışı ağrı kesici yöntemler ve doğum pozisyonları öğretir ve evde veya hastanede doğumun aşamalarında bu teknikleri yapmanızda size destek olur.
• Doğumun başından sonuna kadar sizinle birlikte olur.
• Bu yoğun deneyim içerisinde sükûnetini koruyarak kendinize olan güveninizi artırır.
• Eşinize destek olup, onun istediği oranda doğum deneyiminize katılmasına yardımcı olur.
• Ve en önemlisi o gün varlığı ve desteği ile anneye annelik eder.
Bir Doula ile Hemşire, Ebe Arasında Ne Fark Var?
Hemşireler ve ebeler aldıkları tıbbi eğitim sebebi ile doğumun teknik yönleri üzerinde uzmanlaşmış kişilerdir. Yani doğumu takip eden, bebek kalp atışlarını izleyen, gerekli koşullarda muayene yapan ve ihtiyaç oldu durumlarda ilaç veren kişiler hemşire veya ebelerdir.
Doula ise hemşirelerin ve ebelerin aynı anda ilgilenmek zorunda oldukları kişi sayısı yüzünden doğum anında zaman ayıramadıkları kadınlara fiziksel, duyusal ve bilendirici destek sağlamak amacı ile orda bulunurlar.
Yapılan pek çok araştırma bize doğumda duygusal fiziksel ve bilgi odaklı desteğin sağlıklı ve huzurlu bir doğum için oldukça önemli olduğunu göstermektedir. Yine yapılan araştırmalar Doula’ların katıldığı doğumların daha kısa ve kolay olduğunu, sezaryen, forseps, vakum ve epizyotomi (vajinal kesi) gibi müdahalelerin uygulanma oranlarının azaldığı ve doğum sonrasında bebeklerin daha sağlıklı bağ kurdukları ve de hem bebek hem de ailenin daha kolay bir geçiş dönemi yaşadıklarını göstermektedir.
Doula ve Doktor Birlikte Nasıl Çalışırlar?
Günümüz şartlarındaki yoğun tempo maalesef doğumlar başladığı zamanda aynı hızla devam ediyor. Bu yüzden de doktorun sadece doğumu yapacak olan kişiye odaklanması imkânsız hale geliyor. Tabi buna sağlık sistemindeki eksikler de dâhil olunca haliyle doktorların aynı anda düşünmek zorunda olduğu bir sürü sorumluluğu oluyor.
Doula desteğini kabul eden doktorlar doğumun sadece tıbbi yönü ile ilgilenirken, doula da doğumun başladığı andan itibaren, doğum sonrasına kadar kesintisiz bir şekilde kadının ihtiyaç duyduğu duygusal, fiziksel ve bilgi açısından desteği sağlıyor.
Böylece Doula, doğum boyunca Doktorun üzerindeki önemli bir yükü kaldırdığından doğum daha rahat ve daha objektif bir değerlendirme ile ilerler. Anneler bu ortak çalışma sayesinde daha rahat ve sağlıklı bir doğum süreci geçirebiliyorlar.
Neden doğuma hazırlık eğitimi?
Hamilelik ve annelik çoğu zaman sanıldığı gibi kadınların tam olarak hazır olduğu zamanlarda ortaya çıkan durumlar değildir. Doğuma ya da anneliğe hazır olmasa bile pek çok kadın bu süreci olumlu ve güzel duygularla karşılamaya çalışır. Fakat diğer bir yandan geçmişten günümüze dinlemiş olduğu bir sürü negatif doğum tecrübesi ile birlikte;
acaba doğumum nasıl geçecek?, çok ağrım olur mu?, canım yanar mı?, epidural mi olmalıyım, yoksa sezaryen mi?, acaba kendim doğurabilir miyim?, doğum esnasında bebeğim zarar görümü?, ve bunun gibi birçok soru işaretine cevap aramaya başlar.
Günümüzde bu tip eğitimlere ihtiyaç duymamızın en önemli sebebi doğum korkularınızla baş edebilmeniz, hamilelik döneminde daha huzurlu, dingin ve sağlıklı olabilmeniz ve dedoğumunuzun tam da hayal ettiğiniz gibi geçmesini sağlamak içindir.
Eğer anne adayı rahat bir doğum hayal ediyorsa (ki her kadın bunu ister) hamileliğini öğrendiği andan itibaren doğum anı için hazırlanması gerekir. Doğuma yönelik fiziksel ve psikolojik hazırlıklar, doğum esnasında gevşeme teknikleri, nefes egzersizleri ve uygulanan farklı masaj teknikleri ile doğum anını daha kolay ve stressiz bir şekilde yönetmesine yardımcı oluyor.
Bu eğitimi sadece normal doğuma hazırlanan kişiler mi almalı?
İster şartlardan ötürü sezaryen olacağı kesin olsun, ister normal vajinal doğumla doğuracağı belli olsun bu sürecin sürprizlerle dolu olduğu unutulmamalıdır. Bu yüzden daha iyi ve tatmin edici bir doğum deneyimi için doğuma hazırlık eğitimini hamile olan her kadının alması ve doğumunun her şekline hazır olması çok önemlidir.
Doula ve doğum psikologu ile ne kadar süre çalışılır?
Uluslar arası standartlarda anneyi doğumun her şekline hazırlayan bir doğuma hazırlık eğitimi sonrasında bir doula ile kişinin kendi durumuna göre belirlenen belirli periyotlarda doğuma hazırlığı desteklemek amacıyla çalışılabilir.
Doğum psikologu ile ise hamilelik dönemi, doğum öncesi veya sonrası veya hamileliğe karar verildiği andan itibaren çalışmaya başlanabilir.
Doula Ararken Neler Düşünmeli?
Bir Doula ararken sanırım bakılması gereken en önemli şey eğitimini nerede tamamlamış olduğudur. Zira nasıl bir eğitim aldığı önemli! Dünyanın birçok yerinde farklı felsefeler eşliğinde verilen birçok eğitim mevcut. Bizim için önemli olan her türlü doğum şekline hazır ve doğumda olabilecek her türlü duruma karşı tam donanımlı bir eğitim almış olması. Rehberliğe ihtiyaç duyduğumuz zamanlarda bilgisi ile anne adayına yol göstermesi bizim için önemli.
Bunun dışında bir gebe, doula seçmeden önce nasıl bir doula istediğine ve de doğum destekçisinden neler beklediğine karar vererek bu araştırmayı yaparsa kendisi için en faydalı olan seçimi yapmış olacağı düşünmekteyim.
Çiftlerin bakış açıları önemsenerek hazırlanan doğuma hazırlık eğitimleri ile neler hedefleniyor?
Doğuma hazırlık eğitimlerinde daha öncede bahsettiğimiz üzere en temel amaç doğum korkularınızla baş edebilmeniz, hamilelik döneminde daha huzurlu, dingin ve sağlıklı olabilmeniz ve doğumunuzun tam da hayal ettiğiniz gibi geçmesini sağlamaktır.
Bunu sağlayabilmek için eğitimlerimizde öncelikle olarak anne ve baba adaylarına doğumun tam olarak ne olup ne olmadığını anlatıyoruz. Bu sayede doğumla ilgili doğru bildikleri yanlışları fark etmelerini sağlıyoruz. Doğum sürecini çift olarak rahatlıkla yönetebilecekleri teknikleri (nefes egzersizler, meditasyon, imgeleme, doğumda rahatlatıcı masajlar, doğumdaki dalgalarla baş etme yöntemleri, aktif doğum pozisyonları vs.) gösteriyor ve doğumda aktif katılımı destekliyoruz. Babaların desteği, doğum ortamının düzenlenmesi, doğum tercihlerinin oluşturulması, doğum ekibinin oluşturulması ve doğumda kesintisiz destek v.b. sağlamak amaçlarımız arasında. Tabi eğitimden anne ve babaların beklentileri de bu eğitimin sağladığı faydaları elbette ki şekillendirecektir.
Anne adayları genelde size bilinçli olarak mı geliyorlar? Çünkü bizim kültürümüzde doğuma hazırlık ve doğum sonrasında büyükler tarafından yönlendirmeler çok olur.
Toplumumuzda ailelerin doğumu yapacak olan kişiye yardım etmek istemesi doğum öncesi ve sonrası süreçlerde istediğimiz ve sevdiğimiz bir destektir. Fakat her doğum bir diğerinden faklıdır. Bunu, birden çok doğum yapan birçok anne de onaylayacaktır. Dolayısıyla her kadının kendi doğumuna hazırlanması ve hazırlanması için desteklenmesi bizim için günümüzde çok önemlidir. Bu bağlamda aile büyüklerinin hamile annelere destek olması ve eğitimin gerekliliğinin kendilerinin de farkında olması günümüz doğumlarında oldukça önemlidir.
Benimle çalışan anne adaylarının bir kısmı, çoğunlukla doğuma yaklaşmış ve doğumun nasıl olacağına dair kaygılar yaşamaya başladığı zamanlarda, ne yapabilirim diye bir arayış içinde iken bana ulaşıyor. Bir diğer kısım ise doğuma dair hiçbir şey bilmediği endişesi ile doğumuna hazırlanmak için bana ulaşıyor. Başka bir kesim ise araştırarak oldukça bilinçli bir şeklide geliyor. Yani konu doğuma hazırlık eğitimine katılım gerekçesi olunca geniş bir yelpazemizin olduğu söylenebilir.
İlk kez anne olacaklarla ikinci veya üçüncü kez anne olacakların aldığı destek ve eğitim programı aynı mı oluyor?
Gebelerin ilk veya ikinci/üçüncü doğumları olsun önemli olan bize geliş sebebi ve ihtiyaçlarıdır. Geliş sebepleri incelendikten sonra, destek ve eğitim süreci her zaman kişinin ihtiyaçlarına göre belirleniyor.
